لبخند مادرتان وقتی اول کلمه را گفتید یا بوی شمع‌های کیک تولد دو سالگی‌تان جزو خاطراتی است که شاید دوست داشتید به یاد بیاورید. اما تقریبا هیچ‌کس خاطرات اوایل کودکی را به یاد ندارد، پدیده‌ای که «فراموشی کودکی» نامیده می‌شود.

چرا ما نخستین خاطرات را فراموش می‌کنیم؟ به نوشته لایو ساینس، علتش این نیست که ما در خردسالی اطلاعات را در ذهنمان نگه نمی‌داریم، بلکه احتمالا به این علت است که مغز در آن سن هنوز اطلاعات را به‌صورت الگوهای عصبی پیچیده‌ای که به‌عنوان خاطره می‌شناسیم دسته‌بندی نمی‌کند.

کودکان خردسال حقایق را به یاد دارند، مانند اینکه پدر و مادرشان چه کسی است، یا باید قبل از هر درخواستی «لطفا» بگویند. این «حافظه معنایی» نام دارد.

اما بین سن ۲ تا ۴ سال، کودکان معمولا «حافظه رویدادی» ندارند، که به جزئیات رویدادی خاص مربوط می‌شود. چنین خاطراتی در بخش‌های گوناگون سطح یا قشر مغز ذخیره می‌شود. به‌عنوان مثال، خاطره صدا در قشر شنوایی روی لوب‌های گیجگاهی در دو طرف مغز تجزیه و تحلیل می‌شود و خاطره بصری را قشر بینایی در لوب پس‌سر پردازش می‌کند. ناحیه‌ای در مغز موسوم به «هیپوکامپ» تمام تکه‌های پراکنده خاطرات را به هم متصل می‌کند.

نورا نیوکوم، استاد روانشناسی در دانشگاه تمپل فیلادلفیا، به لایو ساینس می‌گوید شاید علت اینکه بچه‌ها رویدادهای خاص را قبل از سن ۲ تا ۴ سالگی ضبط نمی‌کنند همین باشد، زیرا هیپوکامپ در این سن است که کنار هم گذاشتن تکه‌های اطلاعات را آغاز می‌کند. برای کودکان زیر این سن، حافظه رویدادی ممکن است پیچیدگی غیرضروری داشته باشد، آن هم وقتی کودک در حال شناخت محیط اطرافش است و حافظه معنایی کفایت می‌کند.

فرضیه دیگر این است که ما واقعا خاطرات اولیه را ذخیره می‌کنیم اما وقتی بزرگ می‌شویم به یاد نمی‌آوریم. به‌عنوان مثال، یافته‌های پژوهشی که در سال ۲۰۲۳ در نشریه ساینس ادونسس منتشر شد، نشان می‌دهد که تحریک مسیر عصبی مرتبط به خاطرات خاص با نور در موش‌های بالغ می‌تواند خاطرات دوره‌های نخست زندگی‌شان را بازگرداند.

این گروه از پژوهشگران دریافتند که فعال‌سازی سیستم ایمنی با اثرگذاری بر اندازه و انعطاف‌پذیری سلول‌های خاص حافظه در مغز، به جلوگیری از فراموشی خاطرات اولیه کمک می‌کند.